سنجش تاب‌آوری جوامع عشایری نسبت به ریسک خشکسالی و راهکارهای بهبود آن  (مطالعه موردی: عشایر کرمانج استان خراسان شمالی)

مرکز فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی کشاورزی

منو

" سنجش تاب‌آوری جوامع عشایری نسبت به ریسک خشکسالی و راهکارهای بهبود آن (مطالعه موردی: عشایر کرمانج استان خراسان شمالی) "

نوع مدرک	:	پایان نامه فارسی
زبان مدرک	:	فارسی
شماره رکورد	:	18873430
شماره مدرک	:	۸۰-۵۹۱۰
سرشناسه	:	میری سلیمان ، ، ‏ سید جواد
عنوان	:	سنجش تاب‌آوری جوامع عشایری نسبت به ریسک خشکسالی و راهکارهای بهبود آن (مطالعه موردی: عشایر کرمانج استان خراسان شمالی) [پایان نامه]
دانشگاه/دانشکده	:	: دانشگاه علوم کشاورزی و منبع طبیعی گرگان. دانشکده‌ مرتع و آبخیزداری
سال تحصیل	:	۱۳۹۹
مقطع تحصیلی	:	دکترا
رشته تحصیلی	:	منابع طبیعی گرایش بیابان‌زدایی
صفحه شمار	:	۳۰۲ص
چکيده	:	بیان مسئله: خطرات طبيعى همواره بخشى از جريان زندگى انسان به‌حساب می‌آیند و يتانسيل آن را دارند که در صورت فقدان نظام‌ها و سیستم‌های کاهش، به فاجعه تبديل شوند. سنجش تاب‌آوری جوامع عشایری کرمانج خراسان شمالی در مواجهه با ریسک خشکسالی، به‌عنوان جامعه‌ای که به دلایل مکانی به‌طور فزاینده‌ای با بحران خشکسالی درگیر و از لحاظ معیشتی در ارتباط تنگاتنگ است، با توجه به اثراتی که خواهد داشت از اهميت بسزايى برخوردار می‌باشد.هدف: هدف اصلی این تحقیق، بهبود تاب‌آوری جامعه عشایر کرمانج خراسان شمالی به ریسک خشکسالی در راستای دستیابی به توسعه پایدار می‌باشد.منطقه مورد مطالعه: محدوده مورد مطالعه، سامان‌های عرفی عشایر کرمانج خراسان شمالی بر اساس حدود سیاسی با وسعت بیش از 287 کیلومترمربع است که از تنوع اقلیمی و اکولوژیکی بالایی برخوردار می‌باشد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق ابتدا شدت خشکسالی با شاخص دهک، در مقیاس زمانی سالانه پهنه‌بندی شد و سپس بر اساس نقشه آسیب‌پذیری عناصر در معرض خطر، نقشه ریسک خشکسالی در سامان‌های عرفی عشایر استان تهیه گردید. در بعد تاب‌آوری، از روش نمونه‌گیری کوکران برای برآورد حجم مطلوب نمونه و از روش ترکیبی طبقه‌ای نسبتی تصادفی و قضاوت کارشناسی استفاده گردید. براي سنجش میزان تاب‌آوری، مجموعه‌ای از 62 شاخص در قالب 4 بعد و 16 معیار تاب‌آوری، از طریق تدوین پرسشنامه، مورد ارزیابی و قضاوت 33 نفر قرار گرفت. به منظور محاسبات و تحلیل‌های آماري پرسشنامه‌ها، ضمن بهره‌گیری از آمار توصیفی، از آزمون‌های تحلیلی- استنباطی استفاده گردید. تفاوت تاب‌آوری در سکونتگاه‌های مورد مطالعه با استفاده از رویکرد تصمیم‌گیری چند شاخصه ارسته دسته‌بندی گردید و در نهایت راهبردهای مدیریتی بر مبنای روش تصمیم‌گیری SWOT و در راستای مدیریت پایدار عشایر کرمانج خراسان شمالی ارائه گردید. اثربخشی برنامه‌ها بر کاهش و افزایش تاب‌آوری به‌صورت مجازی و با نظر کارشناسی تعیین گردید.یافته‌ها: نقشه کلاس‌های خطر خشکسالی نشان می‌دهد که در سال‌های 1990، 1995، 1998، 2000، 2001 و 2008 خشکسالی هایی با شدت زیاد، اتفاق افتاده است. نقشه آسیب‌پذیری در سامان‌های عرفی نشان داد که بيشترين آسیب‌پذیری در سامانه‌های واقع در غرب، جنوب شرقی استان و همچنین سامان‌های واقع در شمال غربی شهرستان شیروان وجود دارد. ارزیابی ریسک خشکسالي حاکی از آن است که در سامان‌های عرفی واقع در شمال شهرستان شیروان و تا حدودی سامانه‌های واقع در غرب شهرستان مانه و سملقان ریسک در کلاس شدید قرارگرفته است. نتایج اعتبار سنجی شاخص‌های ارزیابی نشان داد که تعداد 30 شاخص به علت کسب امتیازات و شرایط لازم مناسب ارزیابی تاب‌آوری تشخیص داده شدند. از شاخص‌های مناسب و داراي بیشترین اجماع می‌توان به شاخص‌هایی همانند میزان امید به زندگی، میزان خسارت وارده به دام، میزان پشتیبانی و اثربخشی سیستم نهادی، میزان برخورداری از خدمات حیاتی و اضطراری در زمان وقوع حادثه اشاره کرد. تحلیل معنی‌داری و همبستگی حاصل از 323 پرسشنامه، نشان داد که روابط همبستگی بین کلاس‌های ریسک با شاخص‌های اجتماعی نظیر باور و اعتقاد مذهبی، امید به زندگی، بین کلاس‌های ریسک با تمامی شاخص‌های اقتصادی، ساختاری و نهایتاً فیزیکی وجود دارد. نتایج نشان داد که از نظر شاخص‌های اجتماعی اولویت اول تاب‌آوری با سامانه‌های واقع در شهرستان مانه و سملقان و رتبه بعدی مربوط به شهرستان فاروج است. از نظر شاخص‌های اقتصادی و نهادی، اولویت اول با سامانه‌های واقع در شهرستان بجنورد و رتبه بعدی مربوط به شهرستان مانه و سملقان می‌باشد. از نظر شاخص‌های فیزیکی اولویت اول با سامانه‌های واقع در شهرستان فاروج و رتبه بعدی مربوط به شهرستان مانه و سملقان است.نتیجه‌گیری: در مجموع حدود 42/56 درصد از مساحت سامان‌های عرفی استان در کلاس ریسک شدید و خیلی شدید، 66/35 درصد از مساحت سامان‌های عرفی استان در طبقه ریسک متوسط و کمتر از 9 درصد در طبقه بدون ریسک یا ریسک کم قرار دارند. تحلیل حاصل از نتایج مقایسه میانگین شاخص‌های مختلف تاب‌آوری به خشکسالی گویا این موضوع است که در سطح اطمینان 95 درصد حداقل بین سامان‌های واقع در دو شهر، دو کلاس ریسک و قلمروهای مختلف زندگی از نظر تاب‌آوری تفاوت معنی‌دار وجود دارد. با تکیه بر این موضوع و تحلیل sowt، در قالب استراتژی، برنامه‌های بهبود تاب‌آوری و کاهش ریسک نظیر: ارتقاء کیفیت زندگی، توسعه و هم‌افزایی ساختار قومی و قبیله‌ایی، تعادل سازی دام و مرتع با فراهم‌سازی زیرساخت‌های اصلاح ژنتیکی دام‌ها، فراهم‌سازی راه‌های جایگزین کسب درآمد، تقویت ساختار و بستر نهادی، استفاده از ظرفیت‌های محیطی سکونت‌گاه‌ها، توسعه سطح فناوری‌ها و فضاها پیشنهاد می‌گردد. موازنه مجازی، نشان می‌دهد که، اثربخشی برنامه‌ها بر بهبود تاب‌آوری بیشتر از کاهش ریسک است.
	:	Problem statement: Natural hazards have always been a part of being human and have the potential to become major disasters in the absence of risk reduction systems. The resilience assessment is very important in the Kormanj nomadic societies of the North Khorasan, who faced with drought risk, and increasingly involved with the drought crisis due to spatial reasons.Research Aim: The main aim of this study is to improve the resilience of the the Kormanj nomadic societies of the North Khorasan to the drought risk in order to achieve sustainable development.Geography of research: The study area is, in fact, include all the rangeland allotment units and residences of Kormanj nomadic of North Khorasan With an area of 287 km2 and Varied climates according to the political boundaries of the province.Materials and methods: In this research, drought zoning was first carried out based on an annual time scale with the DI index. According to the vulnerability map prepared for the elements at risk, a drought risk map was produced for the rangeland allotment units of the nomads of the province. The basis of resilience analysis is the head of the nomadic household. Cochran sampling technique was used to estimate the optimum sample size and a mixed random stratified sampling method and expert judgment were used to select the head of nomad families. In order to measure the resilience, a set of 62 indicators related to resilience in 4 aspects and 16 criteria were evaluated and judged by 33 experts and finally used in the design of the original questionnaire. In order to calculate and analyze the statistics of the questionnaires, while using descriptive statistics, analytical-inferential tests were used. The ORESTE multi-index decision-making approach was used to rank resilience differences in risk classes and nomadic residences. Finally, management strategies were developed based on the SWOT decision-making approach and on the basis of the sustainable management of North Khorasan Kormanj Tribal Societies. The effectiveness of the programs on reducing and increasing resilience was determined virtually by experts.Findings: The results of drought map show that most droughts have occurred in 1990, 1995, 1998, 2000, 2001 and 2008. The vulnerability zoning map showed that the highest vulnerability corresponds to the west, southeast of Khorasan province as well as the northwest of Shirvan city. Evaluations indicate an extreme drought risk class for the rangeland allotment units of the north of Shirvan and partly in the west of Maneh and Semelghan cities. Validation of the evaluation indices showed that 30 indices were found to be suitable for resilience evaluation due to obtaining the necessary scores and conditions. The most appropriate indicators with the most consensus are life expectancy, the damages incurred by the livestock, the support level and effectiveness of the institutional system, and the accessibility to the critical and emergency services in case of an accident. The significance and correlation analyses of the 323 questionnaires indicated that a significant correlation between risk classes and economic, structural and physical indicators is evident. The same holds true for social indicators such as religious belief, life expectancy. Also, a negative correlation between all the resilience aspects and risk classes is discernible. The results revealed that in terms of social indicators, the top resilience priority corresponds to the Manan and Semelgan cities, followed by Farouj city. As for the economic and institutional indicators, the top resilience priority corresponds to Bojnord, followed by Manan and Semelgan cities. Regarding the physical indicators, the top resilience priority relates to Farouj city and the next rank belongs to Manan and Semelgan city.Conclusion: The results show that drought risk across the province is associated with climate and vulnerability indicators of the nomadic communities. Accordingly, about 56.42% of the province area is classified as high risk and very severe, while about 35.66% falls within the moderate risk class and less than 9% in risk-free or low-risk class. Analyses show that there are no specific frameworks for quantifying the risk resilience so far; however, there is a consensus in the research community that introduces resilience as a multifaceted factor that includes social, economic, institutional, and ecological dimensions. Comparing the average values of different resilience indicators with respect to drought risk shows that there is a significant difference between different rangeland allotment units located in the tow cities, risk classes and different domains of life with respect to resilience at a 95% confidence level. Based on this and with the sowt analysis, in the form of different strategies, tribal resiliency improvement programs such as: To improve the quality of life, Development and synergy of tribal and ethnic structure, Balancing livestock and pasture by providing livestock genetic modification infrastructure, Providing alternative ways to earn money, Strengthen the institutional structure and context, Use of environmental capacity of housing and finally the development of technologies are suggested. Virtual equilibrium has shown that the impact of strategies on improving resilience is greater than reducing the risk class.
توصیفگر	:	ریسک خشکسالی
	:	برنامه مدیریتی
	:	عشایر کرمانج
	:	خراسان شمالی
شناسه افزوده	:	اونق ، مجید‏
شناسه افزوده	:	دانشگاه علوم کشاورزی و منبع طبیعی گرگان. دانشکده‌ مرتع و آبخیزداری‏
عنوان ديگر	:	Assessing the resilience of nomadic societies in relation to drought risk and its improvement strategies (Case Study: Kormanj Nomadic Societies in Northern Khorasan province)