راهنمای شناسایی و مدیریت کمبود عناصر غذایی در غلات

مرکز فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی کشاورزی

منو

رکورد قبلی

رکورد بعدی

" راهنمای شناسایی و مدیریت کمبود عناصر غذایی در غلات "

شماره شناسایی	:	18859673
شماره مدرک	:	۵۶۸۲۷
نام عام مواد	:	[ دستورالعمل ترویجی]
شناسه افزوده	:	طاهریان،مجید
	:	اسکندری ‌تربقان، مهرنوش
	:	مؤیدی،علی‌اکبر
عنوان اصلي	:	راهنمای شناسایی و مدیریت کمبود عناصر غذایی در غلات
صفحه شمار	:	۱۷۴ص.:مصور، رنگی
وضعیت انتشار	:	تهران: سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج ‌‌كشاورزي، ۱۳۹۸
فروست	:	شماره ثبت۵۶۸۲۷مورخ۹۸/۱۰/۲۴
	:
	:	شماره نامه : سامانه مدیریت انتشارات علمی
	:	۵۶۸۲۷
خلاصه یا چکیده	:	زمانی می‌گوییم یک عنصر برای گیاه ضروری است که به‌طور مستقیم در متابولیسم گیاهی تأثیر داشته باشد و با نبود آن، چرخه زندگی گیاه (مثلاً چرخه رشد و باروری آن) متوقف شود. هفده عنصر به‌عنوان عناصر ضروری معمول شناسایی شده‌اند. این عناصر به ترتیبِ غلظت نسبی در گیاه عبارت‌اند از کربن (C)، هیدروژن (H)، اکسیژن (O)، نیتروژن (N)، پتاسیم (P)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، فسفر (P)، گوگرد (S)، کلر (Cl)، آهن (Fe)، بور (B)، منگنز (Mn)، روی (Zn)، مس (Cu)، مولیبدن (Mo) و نیکل (Ni). عناصر سودمند دیگری شامل کبالت (Co)، سلنیوم (Se)، سیلیسیوم (Si)، سدیم (Na)، وانادیوم (V) و آلومینیوم (Al) نیز شناسایی شده‌اند، اما برای تمامی گیاهان ضروری نیستند. از میان این عناصر سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم به‌عنوان عناصر پرمصرف اولیه و کلسیم، منیزیم و گوگرد به عناصر پرمصرف ثانویه و سایرین به‌عنوان عناصر کم‌مصرف نام‌گذاری شده‏اند. بنابراین، این به معنی کم‌اهمیت‌بودن آن‌ها نیست. تمامی عناصر ضروری برای گیاه به مقدار مناسب برای رشد بهینه مورد نیاز هستند. کمبود عنصر غذایی زمانی رخ می‌دهد که مقدار لازم از آن عنصر برای تأمین نیازهای یک گیاه درحال‌رشد در دسترس قرار نمی‌گیرد. این امر اغلب به‌صورت نشانه‌هایی در اندامهای مختلف گیاهی دیده می‌شود. این علائم ظاهری ممکن است به شکل‌های متعددی همانند رشدنکردن، کلروز، رنگ‌پریدگی یا نکروز دیده شوند. بسته به میزان تحرک عنصر در درون ساختار گیاهی، این علائم می‌توانند در اندام‌های مسن‌تر یا جوان‌تر گیاه مشاهده شوند. تشخیص علائم کمبود در گیاهان زراعی اغلب حتی برای افراد متخصصی که این علائم را روی گیاهان دیده‏اند، دشوار است. کمبود هم‌زمان چند عنصر غذایی می‏تواند در یک زمان در گیاه رخ دهد و برخی علائم برای عناصر مختلف یکسان است و ممکن است گمراه‌کننده باشند. زمانی که کمبود عناصر غذایی با علائمی از قبیل بیماری، تنش خشکی، تنش غرقابی، ناهنجار‌های ژنتیکی، خسارت علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها و حمله حشرات به‌طور هم‌زمان به وقوع می‌پیوندد، بسیار گمراه‌کننده‌تر خواهد بود. باوجوداین، هرگونه علامت کمبود به برخی نقش‌های آن عنصر غذایی در گیاه بستگی دارد. برای مثال، کاهش رشد زمانی رخ می‌دهد که یک عنصر در فرایندهای گیاهی همانند طویل‌شدن ساقه، فتوسنتز و تولید پروتئین نقش دارد. بنابراین دانستن اساس و الفبای کمبود عناصر غذایی و داشتن تجربه مزرعه‌ای کافی می‌تواند مهارت شناسایی کمبود عناصر غذایی را افزایش دهد.کمبود هم‌زمان چند عنصر در خاک اتفاقی نگران‌کننده است. از طرف دیگر، اگر کمبود عناصر غذایی در خاک (که پیامد قابل‌توجه آن کاهش عملکرد محصولات زراعی است) با ورود نهاده‌های خارجی کافی به مزرعه جبران نشود، می‌تواند خسارت جدی را به کیفیت و سلامت خاک وارد کند. به همراه آزمون خاک و گیاه، تأکید بر حرکت در داخل مزرعه و توسعه مهارت بصری برای شناسایی و تفسیر علائم کمبود عناصر غذایی امری ضروری است. تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌های تغذیه‏ای از طریق شناسایی علائم ظاهری اجازه بهبود و به‌کارگیری سریع راهبردهای مدیریتی در بهینه‏سازی عناصر غذایی و ممانعت از هدرفت عملکرد محصول را می‌دهد.این راهنمای کمبود عناصر غذایی در غلات را مؤسسه بین‌المللی تغذیه گیاهی (IPNI) و مرکز تحقیقات بین‌المللی گندم و ذرت (CIMMYT) تهیه کرده است. از این راهنما می‌توان به‌عنوان راهنمای مزرعه‏ای برای شناسایی علائم کمبود در غلات اصلی و در شرایط مزرعه، برای درک علل رخداد این‌گونه کمبودها و چگونگی جلوگیری از بروز یا اصلاح آن‌ها استفاده کرد. استفاده‌کنندگان از این راهنمای مزرعه‌ای به‌راحتی می‌توانند علائم کمبود عناصر غذایی در مراحل مختلف رشدی محصول زراعی را تشخیص دهند. انتظار می‌رود که این راهنما مرجع مفیدی برای پژوهشگران، فعالان و تولیدکنندگان بذر در زمینه غلات باشد و به کاهش افت محصول ناشی از کمبود عناصر غذایی کمک کند.